Khảo sát đánh giá thực trạng thư viện cơ sở trên địa bàn 4 tỉnh: Bắc Giang, Lạng Sơn, Sơn La, Điện Biên phục vụ xây dựng Đề án “Xây dựng mô hình thư viện cơ sở phục vụ nhân dân miền núi, biên giới vùng trung du và miền núi phía Bắc giai đoạn 2025 – 2030, tầm nhìn đến năm 2045”

Tại các buổi làm việc với Lãnh đạo Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch và đại diện các đơn vị chức năng của địa phương đoàn đến khảo sát, đoàn đã nghe báo cáo về thực trạng hệ thống thư viện công cộng trên địa bàn, thực trạng thư viện cơ sở, những khó khăn, tồn tại và những kiến nghị, đề xuất về mô hình thư viện cơ sở phù hợp trong tình hình hiện nay.

Theo báo cáo của các Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, hệ thống thư viện công cộng trên địa bàn các địa phương gồm có: Tỉnh Bắc Giang có 01 thư viện cấp tỉnh, 10 thư viện cấp huyện, 53 thư viện cấp xã và 569 tủ sách làng, thôn, bản (trong đó có tủ sách thôn, tủ sách pháp luật); Tỉnh Lạng Sơn có 01 thư viện cấp tỉnh, 11 thư viện cấp huyện, 11 thư viện cấp xã, 131 tủ sách điểm Bưu điện Văn hoá xã, 12 tủ sách cấp xã (được trang bị theo Chương trình Mục tiêu quốc gia); Tỉnh Sơn La có 01 thư viện cấp tỉnh, 11 thư viện cấp huyện, 56 thư viện, tủ sách xã; Tỉnh Điện Biên có 01 thư viện cấp tỉnh, 10 thư viện cấp huyện, 322 tủ sách cơ sở trong đó: 183 tủ sách pháp luật, 92 tủ sách điểm bưu điện-văn hoá xã, 47 tủ sách học tập cộng đồng cấp xã.

Qua khảo sát tại 4 tỉnh, thư viện cấp xã đều không có trụ sở độc lập, chủ yếu ghép với nhà văn hoá, hội trường, bộ phận một cửa của UBND xã, không gian chật hẹp, trang thiết bị nghèo nàn, hầu hết không có cán bộ chuyên trách mà do công chức văn hoá xã hoặc công chức tư pháp-hộ tịch xã được phân công kiêm nhiệm. Hàng năm, cấp xã không được bố trí nguồn kinh phí hoạt động và bổ sung sách, báo cho thư viện, nguồn sách hầu hết từ xã hội hoá, các cán bộ kiêm nhiệm chưa được quan tâm hỗ trợ lương, phụ cấp. Các thư viện cơ sở hiện nay hầu như được xây dựng theo tiêu chí xây dựng nông thôn mới, nhưng hoạt động còn mang tính hình thức, chưa thực sự được quan tâm, đầu tư, duy trì và phát triển. Công tác phục vụ bạn đọc còn nhiều hạn chế do trụ sở chật hẹp, vị trí chưa phù hợp, vốn tài liệu nghèo nàn, không thu hút được người đọc, cán bộ văn hoá-xã hội kiêm nhiệm, chưa được thường xuyên bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ nên còn lúng túng trong tổ chức hoạt động, dẫn đến không thường xuyên mở cửa phục vụ và lượt bạn đọc rất ít. Bên cạnh đó, các tỉnh vùng núi cao như Lạng Sơn, Điện Biên, Sơn La do địa hình phức tạp, giao thông không thuận lợi, dân cư sống không tập trung, phong tục tập quán còn lạc hậu cũng là một trong những nguyên dân dẫn đến việc tổ chức và duy trì hoạt động của các thư viện cơ sở còn nhiều khó khăn, bất cập.

Qua quá trình khảo sát thực tiễn, đoàn nhận được nhiều ý kiến đề xuất về mô hình thư viện cơ sở phù hợp đó là xây dựng mô hình thư viện trên cơ sở hợp nhất các tủ sách pháp luật, tủ sách cộng đồng, tủ sách bưu điện-văn hoá xã và đặt tại Trung tâm văn hóa-thể thao xã hoặc nhà văn hoá xã, nhà văn hoá thôn, đồng thời tăng cường công tác phối hợp với các cơ quan, đơn vị để tổ chức và phát huy hiệu quả công tác luân chuyển tài nguyên thông tin và phục vụ lưu động tại cơ sở.

Phát biểu tại buổi làm việc tại các địa phương, Bà Kiều Thúy Nga – Vụ trưởng Vụ Thư viện, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Trưởng ban Soạn thảo Đề án đã chia sẻ với những khó khăn của hệ thống thư viện công cộng, đặc biệt hệ thống thư viện cơ sở tại các tỉnh miền núi phía Bắc hiện nay, cũng như đánh giá cao sự lãnh đạo, chỉ đạo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch các tỉnh đối với hệ thống thư viện, đồng thời đề nghị Lãnh đạo các Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiếp tục quan tâm, chỉ đạo sâu sát, đầu tư mạnh mẽ hơn nữa cho hoạt động thư viện; phối hợp với Ủy ban nhân dân các huyện, xã thúc đẩy hoạt động hỗ trợ, duy trì và phát triển các thư viện cơ sở trên địa bàn.

Đặc biệt bà cũng yêu cầu các Thư viện tỉnh cần tiếp tục phát huy kết quả hoạt động trong thời gian vừa qua, chủ động, đẩy mạnh hợn nữa công tác luân chuyển, phục vụ lưu động, đưa sách, báo đến với người dân, phát triển văn hoá đọc về cơ sở; hỗ trợ cán bộ thư viện cơ sở trong hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ và tập huấn kỹ năng triển khai phục vụ; tăng cường mạnh mẽ công tác ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số; tập trung quan tâm việc xây dựng kế hoạch, đầu tư đồng bộ, tổng thể và có lộ trình phù hợp, xây dựng phương án phục vụ tài nguyên số trong tương lai; quan tâm hơn nữa đối với công tác xã hội hoá, chủ động tiếp cận với các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp để huy động xã hội hoá, phát triển tài nguyên thông tin hỗ trợ cho các thư viện cơ sở.

Thay mặt Đoàn công tác, bà Kiều Thúy Nga đánh giá cao chất lượng các buổi làm việc và sẽ nghiên cứu các kiến nghị, đề xuất mô hình mà các Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch đề nghị để có thêm các cứ liệu thực tiễn xây dựng nội dung Đề án phù hợp, thiết thực và hiệu quả, đáp ứng nhu cầu đọc của nhân dân khu vực trung du và miền núi phía Bắc.

Cũng trong khuôn khổ chương trình khảo sát thư viện cơ sở tại các địa phương, đoàn khảo sát đã đến thăm, làm việc và tặng sách tại 06 thư viện: Thư viện cộng đồng xã Song Khê, thành phố Bắc Giang; Thư viện 6 điều Bác Hồ dạy Công an Nhân dân, thị trấn Nhã Nam, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang; Thư viện xã Minh Tiến, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn; Tủ sách xã Chiềng La, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La; Tủ sách xã Quài Tở, huyện Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên; Tủ sách xã Hẹ Muông, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên.